Ý nghĩa của kê khai thu nhập khi yêu cầu tham gia bảo hiểm nhân thọ

1. Tầm quan trọng của việc “Kê khai thu nhập” khi tham gia bảo hiểm nhân thọ

Kê khai thu nhập khi tham gia bảo hiểm nhân thọ có ý nghĩa quan trọng, giúp DNBH đánh giá khả năng tài chính của người tham gia. Việc kê khai thu nhập không chỉ đảm bảo người tham gia có đủ khả năng chi trả phí bảo hiểm lâu dài mà còn giúp xác định mức độ bảo hiểm phù hợp, từ đó tránh được các rủi ro tài chính không mong muốn.

Sau đây là một số điểm cho thấy việc kê khai thu nhập rất quan trọng:

Đảm bảo duy trì hợp đồng bảo hiểm lâu dài: DNBH nào cũng mong muốn BMBH có đủ khả năng tài chính để chi trả các khoản phí bảo hiểm định kỳ trong suốt thời hạn hợp đồng. Vì vậy, đòi hỏi người tham gia bảo hiểm phải có nguồn thu nhập ổn định, lâu dài thì mới có khả năng duy trì hợp đồng.

Xác định được quyền lợi bảo hiểm phù hợp: DNBH căn cứ mức thu nhập để tư vấn cho BMBH mức quyền lợi có thể tham gia. Thông thường, DNBH sẽ tư vấn cho BMBH tham gia gói bảo hiểm có mức phí bằng khoảng 10-15% thu nhập thực tế.

Giảm thiểu hành vi gian lận trong KDBH (trục lợi BH): Việc kê khai thu nhập cũng giúp giảm nguy cơ trục lợi bảo hiểm vì nếu một người mua bảo hiểm kê khai sai thông tin thu nhập, DNBH có thể từ chối chi trả quyền lợi bảo hiểm khi phát hiện ra sự không trung thực này.

Ví dụ: Giả sử một người có thu nhập hàng tháng là 20 triệu đồng và muốn tham gia một gói bảo hiểm với phí hàng tháng 5 triệu đồng (tương đương 25% thu nhập). Với tỉ lệ phí bảo hiểm khá cao so với thu nhập này, DNBH có thể tư vấn người tham gia chọn một gói bảo hiểm khác với phí thấp hơn (khoảng 10-15% thu nhập) để phù hợp với khả năng chi trả. Ngược lại, nếu một người kê khai thu nhập 100 triệu đồng nhưng thực tế chỉ có 20 triệu đồng/tháng, có thể chọn 1 gói bảo hiểm cao nhưng không thể duy trì lâu dài, dẫn đến tình trạng chấm dứt hợp đồng sớm và mất các khoản phí đã đóng.

2. Những rủi ro khi “kê khai thu nhập sai” hoặc “không chứng minh được thu nhập”

Kê khai thu nhập sai

Đây là một trường hợp khá phổ biến trên thực tế. Việc kê khai thu nhập sai (cao hơn thực tế) có thể xuất phát từ BMBH cố tình kê khai thu nhập của mình cao hơn so với thu nhập thực tế nhằm mục đích được bảo vệ với quyền lợi cao. Hoặc vụ việc “hô biến gửi tiết kiệm thành hợp đồng bảo hiểm” làm dậy sóng thị trường trong thời gian qua, tư vấn cố tình kê khai thu nhập của khách hàng lên gấp nhiều lần so với thực tế để có thể cấp được HĐBH với mức phí hàng trăm triệu, thậm chí là hàng tỉ đồng/năm.

Luật kinh doanh bảo hiểm 2022 quy định về trách nhiệm và hậu quả pháp lý do vi phạm nghĩa vụ cung cấp thông tin như sau:

“Điều 22. Trách nhiệm và hậu quả pháp lý do vi phạm nghĩa vụ cung cấp thông tin

1. … bên mua bảo hiểm có trách nhiệm cung cấp đầy đủ, trung thực thông tin liên quan đến đối tượng bảo hiểm cho doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài.

2. Trường hợp bên mua bảo hiểm cố ý cung cấp không đầy đủ thông tin hoặc cung cấp thông tin sai sự thật nhằm giao kết hợp đồng bảo hiểm để được bồi thường, trả tiền bảo hiểm thì doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài có quyền hủy bỏ hợp đồng bảo hiểm. Doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài không phải bồi thường, trả tiền bảo hiểm và phải hoàn lại phí bảo hiểm cho bên mua bảo hiểm sau khi trừ đi các chi phí hợp lý (nếu có) theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm. Bên mua bảo hiểm phải bồi thường thiệt hại phát sinh cho doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài (nếu có)”.

“Đối tượng được bảo hiểm” trong bảo hiểm nhân thọ chính là tuổi thọ, tính mạng của con người. Thông tin liên quan đến đối tượng bảo hiểm bao gồm: sức khỏe, giới tính, độ tuổi, nghề nghiệp và thu nhập. Thu nhập chính là đại diện cho sức khỏe tài chính của BMBH, sức khỏe tài chính ổn định, chính xác thì DNBH mới tư vấn và cung cấp được sản phẩm bảo hiểm phù hợp nhất.

Vì vậy, nếu BMBH cố ý kê khai sai thu nhập thì khả năng cao DNBH sẽ áp dụng Điều 22 Luật KDBH 2022 để hủy bỏ hợp đồng bảo hiểm và từ chối bồi thường khi có sự kiện bảo hiểm. Bên cạnh đó, đối với những trường hợp “bị l.u.a mua bảo hiểm qua ngân hàng”, thu nhập của khách hàng tư vấn ghi “khống” cũng là một căn cứ để yêu cầu tuyên hợp đồng bảo hiểm vô hiệu do lừa dối.

Không chứng minh được thu nhập

Thông thường, khi sự kiện bảo hiểm xảy ra, chắc chắn DNBH sẽ yêu cầu người tham gia bảo hiểm chứng minh thu nhập. Nếu BMBH không thể chứng minh được thu nhập, DNBH có thể căn cứ vào đó cho rằng đây là một dấu hiệu của hành vi gian lận, cố tình kê khai sai thu nhập để được hưởng quyền lợi cao hơn so với khả năng tài chính thực tế.

Bên cạnh đó, có trường hợp BMBH tham gia nhiều sản phẩm bảo hiểm tại nhiều DNBH khác nhau. Việc chứng minh thu nhập lúc này lại càng cần thiết để đánh giá xem người đó có thật sự đủ khả năng tài chính để có thể tham gia nhiều gói BH như vậy không.

Ngoài ra, mức phí bảo hiểm nhân thọ thường được xác định dựa trên nghề nghiệp của người tham gia, vì mỗi nghề nghiệp có một mức độ rủi ro khác nhau. Các DNBH chia nghề nghiệp thành nhiều nhóm rủi ro khác nhau:

Nhóm rủi ro thấp (phí thấp): Bao gồm các nghề văn phòng, quản lý, kế toán, giáo viên, bác sĩ (trừ phẫu thuật), nhân viên ngân hàng, nhân viên công nghệ thông tin,... Đây là nhóm nghề có ít rủi ro gây nguy hiểm đến tính mạng, nên phí bảo hiểm thường thấp hơn.

Nhóm rủi ro trung bình (phí trung bình): Bao gồm các nghề có liên quan đến lao động nhẹ như kỹ sư, thợ điện, nhà báo, bác sĩ phẫu thuật, vận động viên không tham gia các môn thể thao mạo hiểm. Nghề này có nguy cơ cao hơn so với nhóm văn phòng, vì vậy phí bảo hiểm sẽ cao hơn.

Nhóm rủi ro cao (phí cao): Bao gồm các nghề lao động nặng hoặc có nguy cơ cao về tai nạn như công nhân xây dựng, thợ mỏ, lính cứu hỏa, cảnh sát, nhân viên hàng không,... Do tính chất nguy hiểm của công việc, những người này thường phải trả phí bảo hiểm cao hơn.

Nhóm rủi ro rất cao (khó được bảo hiểm): Bao gồm các nghề như thợ lặn, nhân viên dầu khí, vận động viên thể thao mạo hiểm, quân nhân, nhân viên làm việc tại vùng nguy hiểm. Những người trong nhóm này thường khó mua bảo hiểm, hoặc nếu được chấp nhận, họ sẽ phải trả mức phí rất cao.

Tóm lại, thu nhập là một trong những thông tin rất quan trọng của BMBH khi yêu cầu tham gia bảo hiểm. Đây là một yếu tố cần thiết để DNBH đánh giá khả năng tài chính của người tham gia, từ đó tư vấn gói bảo hiểm phù hợp, quyết định việc có chấp thuận hay không chấp thuận cấp HĐBH.