Điều khoản “Bão lụt, Gió lốc” trong bảo hiểm hàng hóa vận chuyển nội địa

Quy tắc bảo hiểm hàng hóa vận chuyển nội địa thường quy định về những rủi ro được bảo hiểm, trong đó có rủi ro: “Động đất, bão lụt, gió lốc, sóng thần, núi lửa phun hoặc sét đánh;”.

Vậy “bão lụt, gió lốc” được hiểu như thế nào? Trường hợp nào được bồi thường theo điều khoản này?

Các định nghĩa, khái niệm thời tiết

Theo Quyết định 18/2021/QĐ-TTg quy định về dự báo, cảnh báo, truyền tin thiên tai và cấp độ rủi ro thiên tai ngày 22/04/2021 của Thủ tướng Chính phủ, ghi nhận một số thông tin và khái niệm như sau:

Xoáy thuận nhiệt đới (khoản 1 Điều 5): “Xoáy thuận nhiệt đới là vùng gió xoáy (đường kính có thể tới hàng trăm km) hình thành trên biển nhiệt đới, gió thổi xoáy vào trung tâm theo hướng ngược chiều kim đồng hồ, áp suất khí quyển (khí áp) trong xoáy thuận nhiệt đới thấp hơn xung quanh, có mưa, đôi khi kèm theo dông, tố, lốc”.
Gió giật (khoản 4 Điều 5): “Gió giật là gió với tốc độ tăng lên tức thời, được xác định trong khoảng 02 giây”.
Bão (khoản 7 điều 5): “Bão là một xoáy thuận nhiệt đới có sức gió mạnh nhất từ cấp 8 trở lên và có thể có gió giật. Bão có sức gió mạnh nhất từ cấp 10 đến cấp 11 gọi là bão mạnh, từ cấp 12 đến cấp 15 gọi là bão rất mạnh, bão từ cấp 16 trở lên gọi siêu bão”.
Dông: Căn cứ theo Quy chuẩn QCVN 46:2022/BTNMT Quan trắc khí tượng quy định như sau: “Dông là một hoặc nhiều hiện tượng phóng điện trong khí quyển thể hiện bằng ánh sáng lóe ra (chớp) và tiếng rung động (sấm)”;
Lốc (khoản 14 Điều 5): “Lốc là luồng gió xoáy có sức gió mạnh tương đương với sức gió của bão nhưng được hình thành và tan trong thời gian ngắn, phạm vi hoạt động hẹp từ vài km2 đến vài chục km2”.

Theo trang wikipedia: https://vi.wikipedia.org/wiki/Gi%C3%B3_l%E1%BB%91c:

Gió lốc (tiếng Anh: whirlwind) là luồng không khí xoáy có vận tốc lớn được hình thành trong phạm vi hẹp và tan đi trong thời gian ngắn.

Gió lốc là hiện tượng khí tạo xoáy trong đó gió trong hoàn lưu nhỏ cỡ hàng chục, hàng trăm mét. Cần phân biệt với vòi rồng là lốc xoáy với quy mô lớn và sức tàn phá mạnh. Gió lốc là những xoáy không khí nhỏ cuốn lên, có trục thẳng đứng, thường xảy ra khi khí quyển có sự nhiễu loạn và về cơ bản thì không thể dự báo được.

Gió lốc thường được nhắc đến cùng với tố và vòi rồng, ta cũng thường nói ghép: "tố lốc" vì hai hiện tượng này thường xảy ra chung.

Nguyên nhân sinh gió lốc là những dòng khí nóng bốc lên cao với cường độ mạnh.Trong những ngày hè nóng nực, mặt đất bị đốt nóng không đều nhau, một khoảng nào đó hấp thụ nhiệt thuận lợi sẽ nóng hơn, tạo ra vùng khí áp giảm và dòng thăng. Khi đó, không khí lạnh hơn ở chung quanh tràn đến tạo hiện tượng gió xoáy. Tốc độ gió của lốc tăng mạnh đột ngột trong một thời gian rõ rệt.

Phân biệt Bão lụt và gió mùa Đông Bắc

Trong trường hợp tổn thất xảy ra trong điều kiện thời tiết được Đài khí tượng thủy văn ghi nhận như sau thì có thuộc phạm vi bảo hiểm không: “Không khí lạnh tăng cường mạnh. Trời nhiều mây có lúc có mưa. Không xuất hiện dông. Gió hướng Đông Bắc ở khoảng cấp 6 cấp 7, giật cấp 8. Độ cao sóng dao động trong khoảng từ 3.0 đến 5.0m”.

Gió mùa Đông Bắc hay còn gọi là gió bấc hay gió Đông Bắc hoặc gió mùa mùa đông là một thuật ngữ để chỉ một khối khí lạnh có nguồn gốc từ trung tâm áp cao từ Trung Á và Xibia thổi về xích đạo rồi di chuyển ngang qua khu vực Việt Nam tạo ra mùa đông, gây gió mạnh, trời trở rét và thời tiết xấu từ Tháng 11 đến Tháng 4 năm sau. Chúng được xem như loại gió chướng (tật phong) hay gió xấu, không tốt cho sức khoẻ, đây là hiện tượng thời tiết theo quan niệm của người Việt Nam tương tự như hiện tượng bạch phong mao (Zud) ở Mông Cổ. (Theo https://vi.wikipedia.org/wiki/Gi%C3%B3_m%C3%B9a_%C4%90%C3%B4ng_B%E1%BA%AFc).

Có thể phân biệt được 2 hình thái “bão” và “gió mùa đông bắc” thông qua các đặc điểm sau:

Về nguồn gốc:

Bão: là một xoáy thuận nhiệt đới có sức gió mạnh nhất từ cấp 8 trở lên;
Gió mùa đông bắc: Khối khí lạnh phương Bắc từ trung tâm áp cao Xibia thổi xuống, vào nước ta từ hướng Đông Bắc.

Về đặc điểm hoạt động:

Bão: Trạng thái nhiễu động của khí quyển mang tính biến chuyển của các tầng khí quyển. Trong cơn bão nhiệt đới gió sẽ thổi xoáy vào trung tâm theo hướng ngược chiều kim đồng hồ, áp suất khí quyển (khí áp) trong xoáy thuận nhiệt đới thấp hơn xung quanh.
Gió mùa Đông Bắc: Mang theo khối không khí lạnh thổi theo từng đợt

Về hướng hoạt động:

Bão: Hình thái xoay tròn;
Gió mùa đông bắc: Thổi một chiều theo hướng Đông Bắc hoặc Bắc.

Như vậy, “bão” và “gió mùa đông bắc” là 2 hiện tượng thời tiết khác nhau hoàn toàn. Tại ví dụ trên ghi nhận tình hình thời tiết “không khí lạnh tăng cường, gió mùa đông bắc cấp 6 cấp 7, giật cấp 8”, đây đều không thuộc hình thái thời tiết bất thường như “Bão lụt, gió lốc” quy định trong quy tắc bảo hiểm.

Để xác định nguyên nhân tổn thất có thuộc phạm vi bảo hiểm hay không, người được bảo hiểm cần căn cứ vào kết quả quan trắc tại văn bản “Xác minh tình hình thời tiết” của Đài khí tượng thủy văn ghi nhận thời tiết tại thời điểm xảy ra tổn thất. Đây là bản xác minh thời tiết ghi nhận lại thời tiết thực tế đã xảy ra và được lưu trữ, thông tin xác minh là hoàn toàn chính xác và đầy đủ hơn các Bản tin dự báo thời tiết ở thời điểm chưa diễn ra.

Bên cạnh yếu tố khách quan thời tiết, để xác định nguyên nhân tổn thất cần xem xét đến yếu tố chủ quan là con người và tình trạng của tài sản. Trong trường hợp có nhiều nguyên nhân, yếu tố kết hợp dẫn đến tổn thất, cần xác định nguyên nhân gần/trực tiếp dẫn đến sự cố là gì.